نحوه تشکیل شرکت سهامی عام
باید گفت شرکت سهامی عام کامل‌ترین نوع شرکت سهامی است و مسلم است برای انجام امور مهم و بزرگ مانند استخراج معادن و تجارت با کشورهای خارج و تاسیس کارخانجات و ایجاد سدها و بانک‌ها تشکیل می‌شود که سرمایه فردی کفاف مخارج و هزینه‌های آن را نمی‌دهد. از آنجا که شرکت سهامی عام برای جلب سرمایه‌های مهم ایجاد می‌شود و لازم است تعداد قابل ملاحظه‌ای شریک گرد هم جمع شوند، طبیعتا تشکیل آن شامل مراحل مختلفی است که در ذیل در چهار مبحث، به‌صورت کامل به این مراحل می‌پردازیم.
مبحث اول:
- تاسیس شرکت
الف) مفهوم تاسیس
به مجموعه اعمال مادی و حقوقی شرکای اولیه شرکت برای ایجاد شخص حقوقی، تاسیس شرکت گفته می‌شود که می‌توان از آن به اعمال پیش از تشکیل نیز تعبیر کرد. با این معنی در مجموع موسس شرکت، به کسی اطلاق می‌شود که برای ایجاد شرکت پیش‌قدم می‌شود و سرمایه شرکت را از طریق جمع کردن شرکای دیگر فراهم می‌کند. موسس شرکت مطابق مقررات قانونی اقدامات لازم را برای تشکیل شرکت به انجام می‌رساند. موسس می‌تواند شخص حقوقی و یا حقیقی باشد.
ب) تشخیص موسس
در حقوق ایران، پس از تشکیل شرکت و تا زمانیکه به ثبت نرسیده است مسئولیت موسسان به قوت خود باقی است. البته پس از ثبت شرکت، نمی‌توان به هیچ کدام از شرکا عنوان موسس داد، حتی اگر از شرکای اصلی و اولیه شرکت بوده باشند.
ج) مسئولیت موسسان
از نظر مدنی موسسان در قبال عدم رعایت مقررات قانونی راجع به تشکیل شرکت مسئول می‌باشند و در صورتی‌که حکم قطعی بر باطل و بی‌اعتبار بودن شرکت صادر شود، آن‌ها به‌طور تضامنی جوابگوی خسارات ناشی از بطلان به صاحبان سهام و اشخاص ثالث خواهند بود (ماده ۲۷۳ لایحه قانونی ۱۳۴۷). از طرفی، موسسان شرکت در قبال کلیه اعمال و اقداماتی که برای تاسیس و به ثبت رسانیدن شرکت انجام می‌دهند مسئولیت تضامنی دارند (ماده ۲۳ لایحه قانونی ۱۳۴۷). البته، مسئولیت موسسان در‌صورتی مطرح است که در انجام دادن اعمال و اقدامات مزبور شخصا دخیل بوده باشند. بنابراین هر گاه یک یا چند نفر از میان موسسان یا اشخاص دیگری به جز آنان مرتکب اعمال مزبور شده باشند، خود این اشخاص مسئول هستند و مسئولیتشان، با توجه به مقررات عام حقوق مدنی قابل طرح است، نه مقررات خاص لایحه قانونی ۱۳۴۷،که ویژه تخلف موسسان است.
د) نظارت اولیه بر تاسیس شرکت
نباید این نکته را از یاد ببریم که برای تاسیس شرکت سهامی اعم از خاص یا عام، به کسب مجوز از دولت نیازی نیست. بنابراین همه اشخاص، به جز بیگانگان و در حدود اصل هشتاد و یکم قانون اساسی، می‌توانند شرکت سهامی تاسیس کنند و به انتشار سهم برای پذیره‌نویسی مبادرت ورزند.
با این‌حال، تاسیس شرکت سهامی عام منوط به این است که موسسان اطلاعاتی را در اختیار عموم مردم قرار دهند، هر چند به آن ها تکلیف نشده تا اطلاعات دقیق در مورد وضع خود ارائه دهند. این اطلاعات ضمن اظهارنامه‌ای (در تهران به اداره ثبت شرکت‌ها و در شهرستان‌ها به دایره ثبت شرکت‌ها و در نقاطی که دایره ثبت شرکت‌ها وجود ندارد به اداره ثبت اسناد و املاک محل تسلیم) می‌شود (ماده ۶ لایحه قانونی ۱۳۴۷). اظهارنامه مزبور باید با قید تاریخ به امضای کلیه موسسین رسیده و موضوعات ذیل مخصوصا در آن ذکر شده باشد :
نام شرکت، هویت کامل و اقامتگاه موسسین، موضوع شرکت، مبلغ سرمایه شرکت و تعیین مقدار نقد و غیر نقد آن به تفکیک، تعداد سهام با نام و بی‌نام و مبلغ اسمی آن‌ها و در صورتی‌که سهام ممتاز نیز مورد نظر باشد تعیین تعداد و خصوصیات و امتیازات این گونه سهام، میزان تعهد هر یک از موسسین و مبلغی که پرداخت کرده‌اند با تعیین شماره حساب و نام بانکی که وجوه پرداختی در آن واریز شده است. در مورد آورده غیرنقد تعیین اوصاف و مشخصات و ارزش آن به نحوی‌که بتوان از کم و کیف آورده غیر نقد اطلاع حاصل نمود،
مرکز اصلی شرکت، مدت شرکت (ماده ۷ لایحه قانونی ۱۳۴۷). مرجع ثبت شرکت‌ها پس از مطالعه اظهارنامه و ضمایم آن (طرح اساسنامه و طرح اعلامیه پذیره‌نویسی) و تطبیق مندرجات آن‌ها با قانون اجازه انتشار اعلامیه پذیره‌نویسی را صادر خواهد نمود (ماده ۱۰ لایحه قانونی ۱۳۴۷). مرجع ثبت شرکت‌ها تکلیفی به تحقیق در مورد اطلاعات داده شده ندارد و در قبال دادن اطلاعات غیرصحیح موسسان به پذیره‌نویسان مسئول نیست. به همین دلیل، قانون‌گذار در ماده ۱۱ لایحه قانونی ۱۳۴۷، انتشار آگهی راجع به پذیره‌نویسی را بر عهده خود موسسان گذاشته است. به موجب ماده اخیر، اعلامیه پذیره‌نویسی باید توسط موسسین در جراید آگهی گردیده و نیز در بانکی که تعهد سهام نزد آن صورت می‌گیرد در معرض دید علاقه‌مندان قرار داده شود.
آگهی پذیره‌نویسی به منزله پیشنهاد موسسان به عموم مبنی بر تشکیل شرکت سهامی است. پس از این آگهی به دعوت موسسان، علاقه‌مندان به بانک مراجعه و ورقه‌های تعهد سهم را امضا و مبالغ مربوط به سهام را پرداخت می‌کنند.
مبحث دوم:
پذیره‌نویسی
پذیره نویسی سهم عبارت است از عمل حقوقی ای که به موجب آن شخصی تعهد می کند با تامین قسمتی از سرمایه شرکت در حدود مبلغ آورده شده،در شرکت سهامی عام،شریک شود.
سر فصل‌های مهم پذیره‌نویسی عبارت‌اند از :
- تعداد پذیره‌نویسان
- شرایط پذیره‌نویسی
شرایط پذیره‌نویسی، خود شامل ۴ بخش می‌شود :
الف- طرح اعلامیه پذیره‌نویسی
ب- ورقه تعهد سهم
ج- قطعیت پذیره‌نویسی
د- میزان پذیره‌نویسی
مبحث سوم:
- تشکیل سرمایه و تخصیص سهام
تشکیل شرکت سهامی عام مستلزم جمع شدن سرمایه تعیین شده در طرح اساسنامه است.پس از اینکه سرمایه شرکت تعهد شد و ۳۵ درصد آن به صورت نقد پرداخت گردید،تعداد سهام هر کدام از تعهد کنندگان تعیین و اعلام می شود.رژیم حقوقی تامین سرمایه و تخصیص سهام به شرکا موضوعاتی است که در این مبحث به طور مختصر پرداخته خواهد شد.
الف) میزان سرمایه
برای تشکیل شرکت سهامی،شرکا(موسسان و پذیره نویسان) باید تمام سرمایه شرکت را تعهد و حداقل ۳۵ درصد آن را به صورت نقد پرداخت کنند.حداقل سرمایه برای تشکیل شرکت سهامی عام ۵ میلیون ریال است(ماده ۵ لایحه قانونی ۱۳۴۷)
سرمایه شرکت ممکن است از آورده های نقدی و یا غیر نقدی تشکیل شود.رژیم حقوقی هر کدام از این دو نوع آورده متفاوت است.
۱-آورده نقدی.دست کم ۳۵% از مبلغی که شرکا(موسسان و پذیره نویسان) تعهد کرده اند باید به صورت وجه نقد باشد.(ماده ۶ لایحه قانونی ۱۳۴۷)این مبلغ به حسابی که به نام شرکت در شرف تاسیس است در یکی از بانک ها واریز می شود.
۲-اورده غیر نقدی.می توان گفت سرمایه شرکت ممکن است از هر چیزی،مال مادی یا غیر مادی تشکیل شود.آورده غیر مادی باید تقویم و تسلیم شود.
ب)تخصیص سهام
همان طور که گفتیم،شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم می شود (ماده یک لایحه قانونی ۱۳۴۷).در قبال آورده هر کدام از موسسان و پذیره نویسان،به تعداد لازم سهم اختصاص داده می شود.تعیین تعداد سهام بر عهده موسسان است که باید پیش از دعوت و تشکیل مجمع عمومی موسس صورت گیرد.
ارزش اسمی هر سهم که در طرح اساسنامه قید شده است هر مبلغی می تواند باشد،ولی طبق ماده ۲۹ لایحه قانونی ۱۳۴۷:” …مبلغ اسمی هر سهم نباید از ۱۰ هزار ریال بیشتر باشد”.تعیین تعداد سهام در صورتمجلسی که به امضای موسسان می رسد قید و به مجمع عمومی موسس گزارش خواهد شد.”گزارش موسسین باید حداقل پنج روز قبل از تشکیل مجمع عمومی موسس در محلی که در آگهی دعوت مجمع تعیین شده است برای مراجعه پذیره نویسان سهام آماده باشد”(تبصره ماده ۷۴ لایحه قانونی ۱۳۴۷).
مبحث چهارم:
تشریفات نهایی تشکیل شرکت
شرکت سهامی از زمانی ایجاد می شود که شخصیت حقوقی پیدا کند و تحصیل شخصیت حقوقی مستلزم این است که مجمع عمومی موسس بر اساس مقررات قانونی به طور صحیح تشکیل شود و در حدود صلاحیت هایی که به آن محول شده عمل کند.
با تشکر از زمانیکه صرف مطالعه مقاله نحوه تشکیل شرکت سهامی عام کردید. امیدواریم مطالب فوق مورد استفاده شما عزیزان قرار گرفته باشد. با سپاس از شما، های‌ثبت.