شرکت تعاونی از جمله شرکت هایی است که همواره سوالات بسیاری در موارد مختلف در مورد آن بیان می‌شود، از مهمترین این سوالات می‌توان به نحوه شرایط تقسیم سود خالص شرکت بین اعضاء و موسسین اشاره کرد. به همین منظور در این مقاله ما سعی داریم بیشتر در این مورد و شرایط تقسیم سود خالص در شرکت تعاونی ارائه خواهیم داد.
برای درک بهتر با شرایط تقسیم سود خالص شرکت در شرکت تعاونی بهتر است نگاهی به تعریفی از شرکت تعاونی و موارد مربوط به این نوع شرکت ها داشته باشیم.
این‌گونه از شرکت‌ها بین اشخاص حقیقی برای فعالیت در امور مربوط به توزیع و جهت اهداف خود که در قانون به منظور بهبود بخشیدن به وضعیت اقتصادی و اجتماعی اعضا است تشکیل می‌شود. از دیگر نکاتی که در مورد شرکت‌های تعاونی وجود دارد باید به پنج نکته خاص اشاره داشت که در ادامه با یکدیگر مرور خواهیم کرد.
پنج نکته اساسی برای تعریف شرکت تعاونی
۱- تنها اشخاص حقیقی حق عضویت در شرکت تعاونی را دارند.
۲- این‌گونه شرکت‌ها صرفا در امور مربوط به تولید و توزیع فعالیت دارند.
۳- به موجب ماده ۱ قانون بخش تعاون این سبک از شرکت فقط به منظور رسیدن به اهداف خاصی تشکیل می‌شوند.
۴- نوع فعالیت در شرکت‌های تعاونی بر اساس تولید و توزیع و همکاری مساعی است. و به هیچ شکل دیگر نمی‌تواند فعالیت داشت.
۵- رعایت مقررات قانونی بخش تعاون در تشكیل و فعالیت شركت های مذكور الزامی است.
ویژگی‌های مهم شرکت تعاونی
۱- شرکت‌های تعاونی باید با بیش از هفت نفر تشکیل شوند
۲- تمامی سرمایه و یا حداقل ۵۱ درصد از سرمایه شرکت های تعاونی به وسیله اعضای آن در اختیار شرکت قرار می‌گیرد.
۳- وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، شرکت‌های دولتی و همچنین وابسته به دولت و تحت پوشش دولت به همراه شهرداری‌ها،شوراهای اسلامی کشور، بنیاد مستضعفان و سایر نهادهای عمومی می‌توانند طبق بند ۲ اصل ۴۳ قانون اساسی از راه وام بدون بهره و یا هر راه مشروع دیگر از قبیل مضاربه، مزارعه، اجاره و یا اجاره به شرط تملیک و از این دست موارد اقدام به کمک در تامین یا افزایش شرکت‌های تعاونی نمایند. بدون آنکه عضویت در شرکت تعاونی داشته باشند.
تقسیم سود خالص در شرکت تعاونی و اتحادیه های تعاونی در هر سال مالی
تمام مواردی که باید در رابطه با سود خالص شرکت تعاونی و اتحادیه تعاونی در هر سال مالی بیان کرد در ماده ۲۵ قانون بخش تعاون کشور بیان شده است. این موارد به طور کلی به ۶ مورد متفاوت اشاره کرد.
۱-میزان سود خالص شرکت برای ذخیره قانونی شرکت بر اساس آنچه در مجمع عمومی عادی شرکت تصویب می‌شود حداقل ۵ درصد،لازم به ذکر است که این مقدار تا زمانی که ذخیره قانونی به میزان یک چهارم معدل سرمایه سه سال اخیر شرکت برسد. منظور کردن آن امری الزامی است.
۲-بر اساس پیشنهاد هیئت مدیره شرکت و تصویب آن در مجمع عمومی عادی می‌توان حداکثر ۵ درصد از سود خالص به عنوان اندوخته احتیاطی به حساب مربوط منظور شود. همچنین باید اشاره کرد که این موضوع امری است اختیاری برای شرکت.
۳- از دیگر موارد الزامی در شرکت تعاونی اختصاص چهار درصد از سود خالص شرکت به عنوان حق تعاون و آموزش به صندوق تعاون شرکت است.
۴- موردی دیگر که از جمله موارد اختیاری در شرکت است، طرح این موضوع به پیشنهاد هیات مدیره و تصویب مجمع عمومی عادی است که، درصدی از سود جهت پاداش به اعضاء ، کارکنان ، مدیران و بازرسان تخصیص داده شود.
۵-بعد از کسر مفدار وجوه باقیمانده در شرکت، سود خالص به ترتیبی که در اساسنامه و شرایط ضمن عقد پذیرفته می شود تقسیم می شود.
۶- حداکثر میزان سود در شرکت تعاونی برای تقسیم سود خالص در شرکت تعاونی نباید بیش از شش درصد باشد.
انتقال سهم هر شریک در شرکت تعاونی
در شرکت تعاونی کلیه اعضاء این حق را دارند بدون نیاز به کسب اجازه و یا تصویب سایرین سهم خود را به هر یک از اعضاء یا اشخاص جدید واجد شرایط واگذار کنند.البته باید توجه داشت که این موضوع بر اساس آنچه قبلا در ماده ۱۲ قانون تجارت بیان شده انتقال باید حتماَ به یکی از اعضاء شرکت صورت می گرفت ، اما در حال حاضر چنین الزامی وجود ندارد.
ذخیره قانونی و اندوخته احتیاطی در شرکت های تعاونی
برخلاف آنچه در لغت دیده می‌شود، معنای این دو عبارت یکسان است ولی باید دقت کرد که در شرکت های تعاونی مفهوم آن ها با یکدیگر متفاوت است. این تفاوت ها را می‌توان به سه دسته متفاوت تعرف کرد که در ادامه با یکدیگر مرور خواهیم کرد.
- در شرکت تعاونی ذخیره قانونی الزامی و اندوخته احتیاطی اختیاری است.
- در این نوع شرکت ها میزان حداقل ۵ درصد از سود خالص باید به عنوان ذخیره قانونی در هر سال مشخص گردد. ولی می‌توان در صورت لازم به منظور اندوخته احتیاطی نباید میزان آن از حداکثر ۵ درصد سود خالص بیشتر شود.
- به طور کلی ذخیره قانونی تا زمانی معین می‌گردد که میزان آن به یک چهارم میانگین سرمایه آخرین سه سال شرکت برسد.