معایب نداشتن دفاتر تجاری چیست؟

دفتر تجاری چیست

در تجارت معمولا خرید و فروش به صورت نسیه مرسوم می‌باشد و یا حتی ممکن است گاها بخشی از کالای مورد معامله در آخرین مرحله معامله تحویل گردد. بنابراین مدیریت تمام این موارد تجار را ملزم به نگهداری این موارد در دفاتر تجاری نموده است.
به‌عبارتی دفاتر تجاری عبارت از دفاتر مخصوصی است که تجار تمام امور مربوط به داد و ستدهای خود را در آن درج می‌نمایند. همچنین توجه داشته باشید که کلیه تجار به استثنا کسبه جزء قانونا ملزم به نگهداری این دفاتر می‌باشند.

انواع دفاتر تجاری به شرح زیر می‌باشند :

• روزنامه
• کل
• دارایی
• کپیه

۱-دفتر روزنامه

طبق ماده ٧ قانون تجارت دفتر روزنامه دفتری است که تاجر به طور روزانه تنظیم می‌کند و به ترتیب تاریخ روز کلیه اعمال تجارتی را در آن به ثبت می‌‍رساند. پس دفاتر روزنامه از حیث تاریخ انجام معاملات مرتب بوده و گزارشگر فعالیت روزانه تاجر است.

۲- دفتر کل

طبق ماده ٨ قانون تجارت دفتر کل دفتری است که در آن انواع و اقسام معاملات از یکدیگر تفکیک شده و هر نوعی در صفحه مخصوص به خود ثبت می‌شود. تاجر هر هفته یک بار از روی دفتر روزنامه، دفتر کل را تتظیم می‌کند.

۳- دفتر دارایی

دفتری است که تاجر باید هر سال، صورت جامعی از تمام دارایی‌های منقول و غیرمنقول و دیون و مطالبات سال‌های گذشته را تفکیک‌شده و کامل و به ترتیب در آن دفتر ثبت و امضا کند و تا ۱۵ فروردین سال بعد باید انجام شود. از این طریق می‌توان فهمید که شخص چه مقدار سود و ضرر کرده و چه مالی اضافه یا کم شده است. در صورتی که شخص حقوقی باشد و شرکت آن فعالیت داشته باشد، باید دفاتر را تحویل دارایی دهد، در غیر این صورت مشمول جرائم مالیاتی می‌شوند.

۴- دفتر کپیه

مطابق ماده ۱۰ ق. ت (دفتر کپیه دفتری است که تاجرباید کلیه مراسلات مخابرات و صورت حساب‌های صادره و وارده خود را در آن به ترتیب تاریخ ثبت نماید، تاجر باید کلیه مراسلات و مخابرات و صورتحساب‌های وارده را نیز به ترتیب تاریخ ورود مرتب نموده و در لفاف مخصوص ضبط کند) می توان گفت دفتر کپیه نظام بایگانی تاجر می‌باشد. دفتر کپیه به این صورت امروزه دیگر مورد استفاده نیست و تجار به جای آن از دفتر اندیکاتور ( نامه نما ) استفاده می‌کنند.

نگهداری دفاتر تجاری

باتوجه به ماده ۶ قانون تجارت، هر تاجری مکلف است از دفاتر تجاری استفاده کند، البته با وجود این مسئله که کسبه جزء تاجرین محسوب می‌شود، از نگهداری دفاتر تجاری معاف می‌باشند. دفاتر تجاری سند عادی هستند.

به‌موجب ماده ۹۶ قانون مالیات‌های مستقیم سال ۱۳۶۶، کسبه جزء :

• کسبه، پیشه‌وران و تولیدکنندگان و نظایر آن‌‌ها که حداکثر درآمد آن‌ها در سال یکصد میلیون ریال باشد. مثلا سوپرمارکتی که حداکثر درآمد سالیانه او پمج کیلیون تومان است.

ثمره تفکیک میان کسبه جزء را صادر نمود و دادخواست ورشکستگی کسبه جزء پذیرفته نخواهد شد و باید دادخواست اعسار بدهند.

معیار تشخیص کسبه جزء از تاجر، میزان درآمد سالیانه می‌باشد نه موضوع فعالیت، زیرا که موضوع فعالیت هر دو عمل تجاری است.

کسبه جزء اشخاص حقیقی می‌باشند و اشخاص حقوقی را نمی‌توان کسبه جزء نامید.

معایب نداشتن دفاتر تجاری

• با توجه به بند ۳ ماده ۵۴۲ قانون تجارت، تاجری که دفتر نداشته باشد یا دفاتر او ناقص یا بی‌ترتیب باشد ممکن است ورشکسته به تقصیر شناخته شود. (از موارد ورشکستگه به تقصیر اختیاری می‌باشد، یعنی صدور حکم ورشکستگی به تقصیر با تشخیص دادگاه است نه تکلیف دادگاه).
• اگر در دادگاه به دفتر تجاری تاجر استناد شود، تاجر مکلف است این دفتر را ابراز کند مگر آن که ثابت نماید دفتر تاجر تلف شده یا به آن دسترسی ندارد. در غیر اینصورت عدم ابراز دفاتر می‌تواند از قرائن مثبته بر ضرر تاجر باشد.
• جزای نقدی مقرر در ماده ۱۵ قانون تجارت
• مالیات علی‌الراس محاسبه می‌شود یعنی مامور مالیاتی اوضاع و احوال تجارتخانه را مشاهده و با توجه به آن مالیات را محاسبه می‌کند.

نکته:

دفاتر روزنامه و کل ملاک محاسبه مالیات می‌باشند.

تکلیف تاجر در قبال دفاتر تجاری

تاجر مکلف است کلیه معاملات را به ترتیب تاریخ وارد دفتر تجاری بنماید و همچنین مکلف است دفاتر تجاری از ختم هر سال مالی تا ۱۰ سال نگه دارد. تکلیف به نگهداری دفاتر تجاری برای تاجر تا ۱۰ سال است اما این به این معنا نیست که پس از ۱۰ سال این دفاتر قابلیت استناد در دعاوی را از دست می‌دهند. در نتیجه دفاتر تجاری قابلیت استناد نامحدود دارد.
البته به موجب ماده ۱۵۷ قانون مالیات‌های مستقیم اصلاحی ۱۳۸۰، تکلیف نگهداری دفاتر تجاری برای تعیین میزان مالیات بر درآمد، ۵ سال است.

ثبت‌نام تاجر در دفاتر تجاری

دفتر ثبت تجاری مخصوص ثبت نام اشخاصی است که به شغل تجارت اشتغال دارند. دفتر ثبت‌نام تجاری برخلاف دفاتر تاجر، سند رسمی می‌باشد. یکی از الزامات حرفه‌ای شغل تجارت، ثبت‌نام تاجر در دفاتر تجاری است.

نکته :

ثبت‌نام در دفتر ثبت تجاری برای شرکت‌های تجاری با ثبت در مرجع ثبت شرکت‌ها تفاوت دارد. ثبت در دفتر ثبت تجاری به صورت اعلامی می‌باشد و اداره ثبت مسئولیتی نسبت به صحت مطالب ارائه شده ندارد و قانون نیز ضمانت اجرایی در خصوص ارائه اطلاعات نادرست معین نکرده است.

با تشکر از شما عزیزان که وقت خود را صرف مطالعه مقاله معایب نداشتن دفاتر تجاری کردید. با سپاس از شما، های‌ثبت.