در انواع شرکت های تجاری در ایران دو نوع شرکت سهامی وجود دارد، شرکت سهامی خاص و شرکت سهامی عام، این دو نوع شرکت در عین حال که شباهت های بسیاری با یکدیگر دارند، تفاوت های مهمی نیز بایکدیگر دارند که افرادی که متقاضی ثبت اینگونه شرکت ها هستند باید به آن ها توجه داشته باشند.
شرکت های سهامی در دسته شرکت های سرمایه ای قرار می گیرند و در واقع اعتبار این شرکت ها به سرمایه آن ها بستگی دارد. سرمایه تامین شده در این شرکت ها بصورت سهام بین شرکا تقسیم می شود. سرمایه مذکور به قطعات کوچکی از سهام تقسیم می شود و در بین شرکا بسته به میزان سرمایه ای که آورده اند تقسیم می شود، هر چه آورده آن ها بیشتر باشد سهام بیشتری به آنها تعلق خواهد گرفت.
این شرکت ها با وجود نقاط اشتراکی که با یکدیگر دارند تفاوت های کلیدی بسیاری نیز باهم دارند که در ادامه آن ها را بررسی خواهیم نمود.
انواع شرکت‌های سهامی
در این نوع از شرکت‌ها سهام حداقل بین سه شخص تقسیم می‌شود، شرکت‌های سهامی خود به دو بخش تقسیم می‌شود که به شرح زیر می‌باشد.
- شرکت سهامی خاص
- شرکت سهامی عام
شرکت سهامی عام
در تعریف شرکت سهامی این‌طور بیان شده است که، شرکت سهامی عام به شرکتی می‌گویندکه موسسین آن قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تامین می‌کنند. در مورد این نوع از شرکت‌ها میتوان گفت که این نوع شرکت‌ها تقریبا کامل ترین نوع یک شرکت سهامی هستند. در ادامه با چند ویژگی خاص این نوع از شرکت‌ها آشنا خواهیم شد.
سهامی خاص
شرکت سهامی خاص به شرکتی می‌گویند که تمامی سرمایه آن توسط موسسین تامین گردیده، پس همان‌گونه که پیش بینی می‌شود تعداد سهامداران کمتری نسبت به شرکت سهامی عام دارد. همچنین سرمایه شرکت سهامی خاص نباید کمتر از یک میلیون تومان باشد.
در شرکت سهامی خاص به دلیل داشتن سهامداران کمتر تشریفات قانونی ساده تر اجرای امور قانونی سهل تر است. هرچند حوزه فعالیت شرکت‌های سهامی خاص به مراتب کوچکتر از شرکت‌های سهامی عام است. در ادامه با چند مزیت شرکت‌های سهامی خاص آشنا خواهیم شد.
تمایز در فلسفه تاسیس
بر اساس آنچه در قانون تجارت تعیین شده است، هریک از شرکت های سهامی عام و سهامی خاص به منظور شرایط و قواعد متفاوتی مورد استفاده قرار می‌گیرند ، در وهله اول باید توجه داشت مه شرکت به عنوان راهکاری جهت انجام فعالیت های تجاری نیازمند سرمایه بالاتر و حوزه گسترده تر کاری مدنظر است.
شرکت سهامی عام به منظور پذیرفتن عمومی سرمایه از طریق پذیره نویسی از چند جهت همکاری می‌کند. این روش ها می‌تواند به صورت دعوت همگانی به طور طبیعی موجب رجوع اشخاص بسیاری می گردد که هر چند به تنهایی دارای مایه مالی اندک هستند.
همچنین باید توجه کرد که انباشت سرمایه های کوچک، دارایی کلانی فراهم می آورند که عموماَ از طریق سازوکارهای خصوصی، تامین آن یا غیرممکن و یا نیازمند تلاش فراوان و تحمیل بار سنگین بر اشخاص محدود است.
در همین رابطه باید دقت کرد که ارائه این فرصت به عموم مردم جهت ورود به حوزه تجاری با عضویت صورت گرفته و افراد به عنوان سهامدار در شرکت سهامی عام شناخته می‌شوند، ولی این دسته افراد با سهامداران اصلی متفاوت هستند، به همین منظور و برای تفسیر تفاوت شرکت سهامی خاص با سهامی عام باید گفت که در این موضوع نمی‌توان این دو شرکت را مقایسه کرد،این بدان معناست که در شرکت سهامی عام شمار گستره سهامداران خرده پا از یک سو و محدودیت ارزش اسمی هر سهم حداکثر به ده هزار ریال در شرکت یادشده از سوی دیگر نشانگر نقشی است که قانون گذار برای آن در حوزه اقتصاد در نظر داشته است
اساسی‌ترین تفاوت تشکیل شرکت سهامی خاص و شرکت سهامی عام
در قانون تجارت به منظور مشخص کردن تفاوت ها و اهداف شرکت سهامی عام و سهامی خاص شرایط تاسیس این دو شرکت را متفاوت تعریف کرده است.
مهمترین بخش از این تفاوت ها،وجود شرایطی برای پذیره نویسی و یا پذیرش عمومی سرمایه از راه پذیره نویسی در شرکت سهامی عام و ممنوعیت بهره گیری از این راهکار در شرکت سهامی خاص است.
در همین رابطه باید پذیرفت که،پذیره نویسی یک امتیاز منحصر به فرد برای شرکت سهامی عام است که با توج به شرایط قانونی موجود در شرکت سهامی خاص این امکان وجود ندارد. در این سبک کاری که امتیازی مهم برای شرکت به حساب می‌آید، شرکت از روش های متفاوت اقدام به تامین سرمایه مورد نیاز برای تاسیس شرکت و یا فراهم آوردن نقدینگی لازم جهت افزایش سرمایه در شرکت های تجاری، محدود و در عین حال بسیار پرهزینه است.
با توجه به این موضوع باید توضیح داد که مراجعه افراد برای جذب سرمایه به آسان ترین و ارزان ترین شکل ممکن است. لازم به ذکر است که از دیگر مزایای این نوع شرکت ها، راهکار پذیره نویسی ، تعهدات و مسئولیت های حقوقی ناظر به دیگر روش های تامین سرمایه، از قبیل دریافت وام و تسهیلات از منابع بانکی یا مالی اعتباری و یا انتشار اوراق مشارکت را ندارد.
اعطای امتیاز در شرکت سهامی
در رابطه با اعطای امتیاز باید اینگونه بیان کرد که، این مسئله مستلزم رعایت تشریفات و اقدامات دقیقی دانسته شده است که عدم رعایت هر یک از آن ها ممکن است موجبات بطلان اقدام و در نتیجه بطلان شرکت حتی پس از ثبت را فراهم آورد.
پس در نتیجه شرکت مذکور برای پذیره نویسی باید در ابتدا اقدام به دریافت مجوز انتشار آگهی کرده و پس از از ارائه مدارک مستدل در این مورد و تایید آن از طریق ادار ه ثبت شرکت هااقدام قانونی کند. این دقت عمل از آنجایی پر اهمیت است که قانون بتواند از هرگونه سو استفاده و کلاهبرداری ها جلوگیری کند.در نهایت باید توجه کرد که احکام و قواعد حاکم بر تاسیس، تماماً الزامی بوده و رعایت کردن تک تک موارد برای تاسیس شرکت سهامی بسیار پر اهمیت بوده است.
بررسی سایر تفاوت های شرکت سهامی عام و سهامی خاص
- همانطور که در بالا به طور کامل توضیح دادیم؛ شرکت های سهامی عام جهت تامین سرمایه مورد نیاز خود می توانند اقدام به پذیره‌نویسی عمومی نمایند اما شرکت های سهامی خاص، حق پذیره نویسی یا فروش اوراق سهام خود را در بازار بورس یا بانک‌ها ندارند.
- شرکت های سهامی عام، بخشی از سرمایه خود را توسط موسسین شرکت و بخش دیگر را از طریق فروش سهام به مردم تامین می‌کنند. اما در شرکت های سهامی خاص، برخلاف سهامی عام، تمامی سرمایه فقط توسط موسسین شرکت فراهم می‌گردد.
- فقط شرکت های سهامی عام امکان عرضه سهام در بورس اوراق بهادار را دارند و شرکت های سهامی خاص این امکان را ندارند. در واقع میتوان حداقل ۵۱ درصد از سهام شرکت های سهامی عام را از طریق بورس به عامه واگذار کرد.
- تنها شرکت‌های سهامی عام امکان صدور اوراق قرضه را دارند.
توضیحات ویکی پدیا درمورد اوراق قرضه
اوراق قرضه (به فرانسه: obligation) اسنادی است که به موجب آن شرکت انتشاردهنده متعهد می‌شود مبالغ مشخصی (بهره سالانه) را در زمان‌هایی خاص به دارنده آن پرداخت کند و در زمان مشخص (سررسید) اصل مبلغ را باز پرداخت کند. دارنده اوراق به عنوان بستانکار حق دریافت اصل و بهره آن را دارد ولی هیچ مالکیتی در شرکت ندارد.
اوراق قرضه از اوراق بهادار است و طبق آن صادرکننده به خریدار بدهکار می‌شود. این سند دارای سررسید است و مبلغ آن در زمان سررسید به وسیلهٔ صادرکننده پرداخت می‌شود. این اوراق دارای کوپن بهره هستند و بهرهٔ آنها در فواصل زمانی معیّنی توسط بانک که نمایندگی صدور اوراق را دارد، پرداخت می‌شود.
- سرمایه ی اولیه جهت تشکیل شرکت‌های سهامی عام پنج میلیون ریال و برای شرکت‌های سهامی خاص یک میلیون ریال است.
- در شرکت های سهامی عام تعداد شرکا حداقل ۵ نفر است و در شرکت های سهامی خاص تعداد شرکا حداقل ۳ نفر می باشد.
- در شرکت‌های سهامی عام جهت نقل و انتقال سهام نیازی به توافق شرکا وجود ندارد ولی در شرکت سهامی خاص، جهت این کار موافقت مدیران یا مجامع شرکت لازم است.
- در نام شرکت سهامی عام، لازم است حتما عبارت “سهامی عام” بلا فاصله قبل یا بعد از نام شرکت، در تمامی اوراق و آگهی‌های شرکت، به صورت شفاف و خوانا آورده شود و برای شرکت سهامی خاص نیز باید عبارت “سهامی خاص” ذکر شود.
شباهت های تاسیس شرکت سهامی خاص و شرکت سهامی عام در چیست ؟
همانطور که گفتیم شرکت سهامی عام و شرکت سهامی خاص هر دو زیر مجموعه شرکت های سهامی هستند بنابراین علاوه بر تفاوت دارای شباهت هایی در نحوه ثبت و تاسیس با یکدیگر هستند که در ذیل آن ها را بیان کرده ایم.
شرکت سهامی عام و شرکت سهامی خاص، هر دو نوعی شرکت بازرگانی محسوب می شوند، با وجود اینکه ممکن است فعالیت آن ها در حوزه بازرگانی نباشد.
سرمایه شرکت در هر دو شرکت سهامی عام و خاص، به سهام تقسیم شده است.
در این شرکت ها، مسئولیت سهامداران، به مبلغ اسمی سهام آن ها بستگی دارد.
در هر دو شرکت سهامی، موسسین نسبت به کلیه اقداماتی که جهت تاسیس و ثبت شرکت انجام می دهند دارای مسئولیت تضامنی هستند.
هر دو شرکت های سهامی عام و خاص این امکان را دارند که در هر نوع فعالیت اقتصادی شرکت کنند.