شرکت را می توان به این صورت تعریف کرد که انجمن، بنگاه تجارت یا شخصی حقیقی یا حقوقی یا هر دوی آنها در آن نقش دارند. می توان گفت شرکت یک قرارداد است که بر طبق آن، طرفین قرارداد یعنی شرکا سرمایه ای را قرار می دهند و سود حاصل از آن را تقسیم می کنند. اما تعریفی که از شرکت در قانون مدنی موجود است اجتماع حقوق مالکین متعدد در یک شی واحد به نحو اشاعه می باشد. بر طبق قوانین حقوقی دو نوع شرکت وجود دارد: ۱- شرکت تجاری ۲- شرکت مدنی. هر یک از این شرکت ها ویژگی های مخصوص به خود را دارند. در ادامه با جزییات شرکت های مدنی بیشتر آشنا خواهید شد.
شرکت مدنی:
شرکت مدنی به شرکتی گفته می شود که در آن بر طبق قرارداد مابین دو یا چند نفر به علت فعالیت مشترکی که دارند کسب درآمدی ایجاد می شود. این نوع شرکت ها می توانند برای انجام یک حرفه خاص یا صنعت برای خرید و فروش یا کسب و کار ایجاد شده باشند. در شرکت های مدنی سهم سود و ضرر برای طرفین قرارداد یکسان می باشد مگر در مواردی که سهم یکی از طرفین از شرکت بیشتر باشد. شرکت مدنی همان گونه که از نامش پیداست تابع قانون مدنی می باشد و ماده ۵۷۱ تا ۶۰۶ قانون مدنی به تعریف و ویژگی های شرکت های مدنی پرداخته است. نکته قابل ذکری که در مورد شرکت های مدنی وجود دارد این است که شرکت مدنی بر خلاف شرکت تجاری ملزم به ثبت در مرجع ثبت شرکت ها نمی باشد و به دنبال شخصیت حقوقی نخواهد داشت.
ویژگی های شرکت مدنی:
شرکت های مدنی دارای ویژگی هایی هستند که در زیر به آنها اشاره شده است:
- شرکت مدنی دارای تابعیت و اقامتگاه نمی باشد زیرا همانطور که قبلا بیان شد شرکت مدنی دارای شخصیت حقوقی نمی باشد و شخص حقوقی دارای تابعیت و اقامتگاه می باشد.
- داد و ستد و معاملاتی که در شرکت مدنی صورت می گیرد تجاری نمی باشند زیرا در قانون تجارت بیان شده است که تنها معاملاتی تجاری محسوب می شوند که در شرکت تجاری صورت گیرند.
- اگر مدت زمان مشخصی برای شرکت مدنی تعریف نشده باشد، در صورتی که هر یک از شرکا تقاضای لغو شرکت را داشته باشند این کار امکان پذیر است و قوانینی که مربوط به ورشکستگی می باشد در نوع شرکت ها قابل اجرا نیست. در واقع می توان گفت شرکت مدنی وجهه قانونی ندارد.
- در شرکت های مدنی تمامی شرکا نمایندگی شرکت را عهده دار هستند.
انواع شرکت مدنی:
شرکت مدنی به دو نوع تقسیم می شود: ۱- شرکت قهری یا طبیعی ۲- شرکت اختیاری
شرکت قهری:
شرکت قهری شرکتی است که خواست و اراده افراد در تشکیل آن نقشی ندارد و به صورت طبیعی و قهری به وجود می آید. شرکت قهری به دو شکل ایجاد می شود:
الف) از طریق میراث که در این صورت به عنوان مثال فوت پدر موجب به ارث رسیدن اموال به فرزندان خواهد شد.
ب) از طریق مخلوط کردن یا امتزاج مال داران که اراده آنها دخیل نمی باشد.
شرکت اختیاری:
در شرکت های مدنی اختیاری اراده افراد نقش مهمی دارد و افراد به صورت کاملا آگاهانه سرمایه ای را برای راه اندازی یک کسب و کار به کار می گیرند و سود و زیان حاصل از آن سرمایه را با یکدیگر شریک می شوند. شرکت اختیاری از سه طریق می تواند تشکیل شود. این راه ها عبارتند از: در نتیجه عقد، امتزاج اختیاری و یا در نتیجه قبول مال می باشند.
تفاوت میان شرکت مدنی و تجاری:
شرکت های مدنی و تجاری دارای تفاوت هایی اساسی می باشند که به آنها می پردازیم:
-در شرکت تجاری تنظیم روابط بین شرکت و شرکا اهمیت ویژه ای دارد و به همین دلیل ضمانت اجراهای متعددی تعریف شده است. قوانین شرکت های تجاری برای طرفین حتما باید اجرا شود در صورتی که در شرکت مدنی اراده و خواست طرفین اهمیت دارد و قانون خاصی برای آن تعریف نشده است.
-در شرکت تجاری زمانی که امور مربوط به ثبت و دیگر تشریفات انجام گرفت یک شخصیت حقوقی پدید می آید و وظایف مخصوص به خود را دارد، اما در شرکت مدنی شخصی به نام شخص حقوقی وجود ندارد و اموال بین شرکا تقسیم می شود.
-در صورتی که شرکای شرکت مدنی قادر به پرداخت دیون خود نباشند بستانکار می تواند به سراغ شرکای دیگر برود و از آن ها طلب حق داشته باشد در صورتی که در شرکت تجاری به دلیل این که شرکا هر کدام دارای استقلال می باشند بستانکار نمی تواند برای دریافت حق به دیگر شرکا مراجعه نماید.