شرکت های تجاری
قانون تجارت ،تعریفی از شرکتهای تجاری ارائه ننموده و تنها به ذکر انواع شرکت و تعریف آن بسنده نموده است است، در قانون مدنی نیز شرکت به این صورت تعریف شده است که ((شرکت ، عبارت است از اجتماع حقوق مالکین متععد در شیء واحد به نحو اشاعه )) طبق ماده ۵۷۱ . ولی تعریفی از شرکت ، در قانون مدنی ارائه شده که با تعریف شرکت های تجاری همخوانی نداشته و متفاوت می باشد.
تفاوت شرکت های تجاری با شرکت های مدنی:
الف) شرکت های تجاری همواره در نتیجه اختیار و اراده شرکا به وجود می آیند ، در صورتی که در قانون مدنی در ماده ۵۷۲ شرکت را به دونوع اختیاری و قهری طبقه بندی نموده است .طبق ماده ۵۷۳ قانون مدنی ،شرکت اختیاری یا در نتیجه عقدی از عقود حاصل می شود یا در نتیجه عمل شرکا از قبیل قبول مالی در ازای عمل چند نفر و امثال َآن بوجود می آید اما شرکتهای قهری از اجتماع حقوق مالکین در نتجه ارث حاصل می شود.
ب) مسئولیت شرکا در شرکتهای تجاری بر حسب نوع شرکت ممکن است به میزان سهم ،محدود به سرمایه ،نسبت به سرمایه و تضمین تمام سرمایه و یا مختلط باشد،در حالی که در شرکتهای مدنی چنین مسئولیتی وجود ندارد و مسئولیت در امور مدنی منفرد می باشد.
ج)بر خلاف شرکت های مدنی که تقسیم سود و زیان همواره به نسبت سهم است. در شرکتهای تجاری تقسیم سود و زیان بر اساس نوع شرکتها متفاوت است و بر مبنای مسئولیت شرکا انجام می گیرد.
د)شرکتهای مدنی فاقد شخصیت حقوقی هستند در حالی که شرکتهای تجاری دارای شخصیت حقوقی هستند.تشکیل شرکت در برخی کشورها نیاز به اجتماع و توافق چند نفر رو ندارد .در در برخی کشورهای اروپایی امکان تشکیل شرکت توسط یک فرد ،یعنی یک سهام دار وجود دارد .اما در قانون تجارت ایران حداقل اعضا برای تشکیل یک شرکت در برخی از انواع شرکتها دو نفر می باشد و امکان تشکیل شرکت با یک فرد در قانون تجارت پیش بینی نشده است . لازم به ذکر است تشکیل شرکت الزاما با مشارکت اشخاص حقوقی نیست و ممکن است چند شرکت تجاری که دارای شخصیت حقوقی مستقل هستند برای انجام فعالیت تجاری با مشارکت همدیگر اقدام به تشکیل یک شرکت نمایند.
انواع شرکتهای تجاری
به لحاظ کلی شرکتهای تجاری را می توان به چهار دسته تقسیم نمود:
۱)شرکتهای اشخاص ۲)شرکتهای سرمایه ۳)شرکتهای مختلط ۴)شرکت های دولتی
شرکت های اشخاص
شرکت های اشخاص شرکت هایی هستند که شخص شریک در اینگونه شرکتها اهمست بسیار داشته و اعتبار شرکت بستگی به اعتبار شرکا دارد و سرمایه شرکت نقش عمده را ندارد ،مانند شرکتهای تضامنی و نسبی که شرکا در نتیجه آشنایی و روابط نزدیک واعتمادی که با یکدیگر دارند اقدام لبه تشکیل شرکت می نمایند. در شرکتهای اشاخص ،نه تنها سرماییه ای شرکا در شرکت می گذارند جابگوی تعهدات شرکت هست بلکه از دارایی شخصی خود نیز ضامن تعهدات شرکت میباشند و از این لحاظ ،شرکا نمی توانند آزادانه سهم الشرکه خود را به دیگران واگذار نمایند ، بدون جلب رضایت سایر شرکا شریک تضامنی نمی توانند آزادانه سهم الشرکه خود را به دیگران واگذار نمایند و چه بسا خروج یک شرکت باعث انحلال شرکت می گردد.
شرکت های سرمایه
در شرکت های سرمایه مانند ،شرکتهای شهامی و شرکتهای و شرکتهای با مسئولیت محدود بر خلاف شرکتهای اشخاص،شخصیت شرکا اهمیتی ندارد و شرکا فقط تا میزان سرمایه ای که در شرکت گذاشته اند ، مسئول تعهدات و قروض شرکت می باشند و چنانچه قروض و بدهی های شرکت از دارایی و سرمایه آن بیشتر باشد،طلبکاران حق رجوع به شرکا را ندارند. علاوه بر آن شرکا، اختیار دارند سهم الشرکه خود را به دیگران واگذار کنند و نیازی به رضایت دیگر شرکا در این خصوص نمی باشد.بنابراین عامل مهم در شرکتهای سرمایه،سرمایه است مه شرکا در شرکت گذاشته اند و شخصیت شریک اصولا تاثیری در اعتبار شرکت ندارد .لازم به ذکر است در شرکت های سرماییه پس از فوت ،ورشکستگی و یا ممنوعیت قانونی و قضایی سهامدار ،شرکت همچنان به حیات خود ادامه می دهد.
شرکت های مختلط
شرکت های مختلط عبارتند از شرکتهایی که از دودسته شریک تشکیل می شوند ؛دسته اول شرکایی که مسئولیت نامحدود دارند و دسته دوم شرکایی که مسئولیت محدود دارند مانند شرکت های سهامی مختلط غیر سهامی و شرکتهای مختلط سهامی.این نوع شرکتها ترکیبی هستند از شرکتهای سرمایه و شرکتهای اشخاص که در آن شرکای ضامن،کار وصنعت و لیاقت واستعداد خود را در شرکت می گذارند و به طور نامحدود مسئولیت اعمال خود را قبولمی کنند و عمده دیگر برای استفاده از خدمات شرکای ضامن سرمایه لازم را در اختیار آنها قرار می دهند بدون اینکه در اداره شرکت مسئولیتی داشته باشند و پیش از آن چیزی که در شرکت گذاشته اند تعهدی قبول نمی کنند این نوع شرکتها شرکت های کار و سرمایه هستند.
شرکت های دولتی
نوع خاصی از شرکتهای تجاری که نه جزء شرکتهای سرمایه و نه جزء شرکتهای اشخاص محسوب می شوند شرکتهای دولتی هستند ، شرکتهای دولتی از انواع شرکتهای از انواع شرکتهای تجاری محسوب میشوند ولی تاسیس،اداره،انحلال،و نظارت بر قعالیت آنها تابع قواعد خاصی بوده که در قوانین قابل پیش بینی است.
اقسام شرکتهای تجاری
به طور کلی شرکت های تجاری به هفت قسمت تقسیم می شوند:
۱)شرکتهای سهامی
۲)شرکت با مسئولیت محدود
۳)شرکت تضامنی
۴)شرکت مختلط سهامی
۵)شرکت مختلط غیر سهامی
۶)شرکت نسبی ۷)شرکتهای تعاونی تولید ومصرف